Siirt’in Tillo ilçesine bağlı Sinep köyünde yaşayanlar, dünyada yalnızca kendi köylerinde yetiştiği belirlenen Siirt adaçayını (Salvia siirtica) korumak için her yıl mezarlıkta nöbete başlıyor. Endemik özelliğiyle dikkat çeken ve koparılması halinde 557 bin 212 TL ceza uygulanan bu bitki, köy sakinlerinin gönüllü desteğiyle doğrudan dalında korunuyor.
IUCN kriterlerine göre yalnızca tek bir yaşam alanında bulunduğu ve birey sayısının az olması nedeniyle "kritik tehlike" altındaki türler arasında yer alan Siirt adaçayı, mezarlık alanında yetişiyor. Bitki, Doğa Koruma ve Milli Parklar Siirt Şube Müdürlüğü tarafından “Tür Koruma Eylem Planı” kapsamında koruma altına alındı.
Siirt Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Mehmet Fidan, bitkinin Türkiye’de sınırlı bir yayılış gösterdiğini ve 2011 yılında bilim dünyasına tanıtıldığını ifade ederek, “Bu tür bölgeye özgü, lokal, endemik bir bitki. Hem bilimsel hem ekonomik açıdan ciddi potansiyele sahip. Tıbbi aromatik özellikleri ve süs bitkisi olarak değerlendirilme imkânı var,” dedi.
Fidan, köylülerin gösterdiği duyarlılığın takdir edilmesi gerektiğini belirterek, “Her ziyaretçinin izin alması gerekiyor. Halkın da sahip çıkmasıyla bu türün korunması için önemli bir örnek oluştu,” diye konuştu.
Mezarlıkta Vardiyalı Nöbet
Bitkinin hem çiçek açtığı hem de tohum verdiği dönemlerde mezarlık alanında nöbet tutulduğunu belirten köy muhtarı Şaban Koyun, “Bilim insanları bu türün dünyada sadece burada olduğunu söyledi. Biz de o günden beri bu bitkiyi koruma altına aldık. Nöbetimiz sadece çiçek zamanı değil, tohum dönemi boyunca da sürüyor,” dedi.
Koyun, mezarlığa gelen yabancıları dikkatle izlediklerini ve bitkilere zarar verilmemesi için önlem aldıklarını kaydetti: “Bu bitkinin insanlığa faydalı olması için gereken çalışmalar yapılmalı. Biz elimizden geleni yapıyoruz.”
“Tanımadığımız Kişileri Mezarlığa Sokmuyoruz”
Köyde yaşayan 81 yaşındaki Ahmet Beşir Tatlı ise nöbetin yıllardır sürdüğünü ifade ederek, “Bazı kişiler mezarlığa geliyor. Tanımadığımız kimseleri içeri almıyoruz. Bitkiyi korumak için elimizden ne gelirse yapacağız. Bu bitki ülkemize faydalı olsun istiyoruz,” dedi.
Siirt adaçayıyla ilgili araştırma ve koruma çalışmaları sürerken, köy halkının gönüllü çabası, biyolojik çeşitliliğin korunmasında örnek bir dayanışmaya dönüşmüş durumda.
